2c Sociale stad

Eindhoven is een sociale stad waar onze inwoners zich thuis voelen, mee kunnen doen, zich kunnen ontwikkelen en waar we naar elkaar omkijken.  Als gemeente zetten we samen met onze betrokken partijen en inwoners in de stad in op een stevige sociale basis en passende zorg en ondersteuning nabij voor inwoners die dat nodig hebben. Of het nu gaat om ontmoetingsactiviteiten in de wijk, een fijne plek om te wonen, goede zorg wanneer dat nodig is, of ondersteuning om werk te vinden – we regelen het met elkaar. 
Er komen een aantal ontwikkelingen op ons af die de uitvoering van onze taken in het sociaal domein onder druk zetten. We zien een toenemende vraag naar zorg en ondersteuning, afnemende inkomsten vanuit het Rijk en een tekort aan arbeidskrachten in de zorg. Uit het financieel beeld voor het sociaal domein blijkt dat we te maken gaan krijgen met forse tekorten de komende jaren. Naast deze uitdagingen hebben we ook te maken met de groei van de stad die extra druk legt op de sociale cohesie, kansengelijkheid en ons voorzieningenstelsel.  
Om een sociale stad te blijven en de zorg en ondersteuning beschikbaar te houden voor onze inwoners die dat nodig hebben, moeten we de komende jaren scherpe keuzes maken met het oog op de houdbaarheid van het sociaal domein en de transformatie van zorg en ondersteuning die hierbij nodig is. De richting hiervoor is vastgelegd in de Koers Sociaal (2)040 waarbij we kiezen voor investeren in de sociale basis als fundament van onze stad en extra aandacht voor inwoners die te maken hebben met een samenloop van problemen. Op basis hiervan focussen we op zes opgaven: 

1. Kracht van inwoners en sociale netwerken centraal 

2. Versterken van de institutionele sociale basis 

3. Sociaal bouwen & inrichten van de fysieke leefomgeving 

4. Kansrijk opgroeien 

5. Een financieel zeker bestaan 

6. Eerst een thuis 

In 2026 zetten we met het Transformatieprogramma Sociaal (2)040 verder in op versnelling van de uitvoering van deze zes opgaven. Samen met partners en inwoners zetten we in op innovatieve zorg en ondersteuning, verbeteringen in het stelsel, vereenvoudiging en effectiviteit, waarbij we ons realiseren dat dit een cultuurverandering vraagt en goede monitoring.

Investeren in de sociale basis, preventie en bestaanszekerheid voorkomt zwaardere (en duurdere) zorg. We leggen daarom sterker de relatie tussen werk & inkomen, jeugd en Wmo: een krachtige sociale basis en toegang tot werk/inkomen verlagen de vraag naar specialistische ondersteuning. Denk bijvoorbeeld aan: jongeren die door extra inzet van jongerenwerk niet in de jeugdzorg belanden, of ouderen die met preventieve ondersteuning langer zelfstandig thuis kunnen blijven. Deze integrale aanpak is de rode draad in 2026.

Sociale basis

Onze stad groeit en verandert snel. Niet iedereen heeft vanzelf een netwerk of voelt zich betrokken. Daarom versterken we ontmoeting en verbinding tussen inwoners. We geloven in de kracht van gemeenschappen: mensen die elkaar kennen, helpen en samen oplossingen bedenken. We onderzoeken hoe we een flexpool van vrijwilligers kunnen opzetten en de mogelijkheden van een paraplustichting die inwoners helpt bij het organiseren van initiatieven. We geven invulling aan opgave 1 van de Koers Sociaal (2)040 De kracht van inwoners en gemeenschappen.

Eindhoven is een diverse stad. Daarom willen we beter luisteren en aansluiten bij wat er al gebeurt in wijken. In 2026 zetten we extra stappen voor een inclusieve stad met het Uitvoeringsprogramma Inclusief Samenleven 2025-2026, mede op basis van de extra middelen uit de Kadernota 2025. We pakken discriminatie aan, verbeteren toegankelijkheid en zorgen dat inwoners elkaar beter leren kennen.

We stimuleren ontmoeting via (Buurt)ontmoeting, het werken aan een Huis van de Wijk in combinatie met de bibliotoop, StadsMakers Eindhoven en een netwerk van sleutelfiguren uit gemeenschappen. Initiatieven zoals Burst Your Bubble en vernieuwende vormen van ontmoeting met kunst en dialoog dragen hieraan bij.

Als gemeente willen we ook zelf leren. Daarom ontwikkelen we de leerlijn Koers Sociaal (2)040, samen met partners. We besteden aandacht aan diversiteit, reablement, de Sociale 7 en het ABCD-gedachtegoed. Tot slot erkennen we dat inwoners de basis vormen van het sociaal domein. We betrekken hen beter bij beleid en benutten hun ervaringskennis.

We geven invulling aan opgave 2 van de Koers Sociaal (2)040 Versterken van de institutionele sociale basis. Iedereen moet prettig kunnen leven in zijn wijk. Daarom zorgen we voor een sterke sociale en fysieke basis dichtbij huis. We versterken bestaande voorzieningen en ontwikkelen nieuwe plekken waar mensen zonder indicatie terechtkunnen, zoals jongerenwerk, basisdagbesteding en het Steunpunt Mantelzorg Verlicht. We investeren hierbij ongelijk voor gelijke kansen.
We werken aan een actieve programmering van de sociale basis, zodat ondersteuning dichtbij en zo mogelijk collectief beschikbaar is (collectiveren ook in combinatie met Buurt in Bloei). Met de Monitor Sociale Basis brengen we in kaart waar extra inzet nodig is. Samen met partners benoemen we kernfuncties (vanuit de Koers (2)040) en onderzoeken we hoe deze op wijk-, stadsdeel- en stadsniveau georganiseerd kunnen worden. We streven naar verdere vereenvoudiging van de subsidieregeling versterken sociale basis.

We zetten stappen richting een integrale manier van financiering in de sociale basis waarbij we ook goed aansluiten bij wijkagenda’s van inwoners en partners. Daarnaast kijken we naar hervormingen in het ondersteuningslandschap, zoals inkoop, subsidies en samenwerking.

Gezondheid

We zetten met allerlei activiteiten en maatregelen in op het verbeteren van de gezondheid van onze inwoners en het verkleinen van gezondheidsverschillen. Zo maken we samen met partners in de stad de beweging van zorg en ziekte naar gezondheid. Dit doen we onder andere door preventie en gezondheidsbevordering (GGD en de Stap naar Gezonder), door het uitvoeren van het gezondheidsbeleid (Gezondheid telt voor iedereen), het Plan Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), het Regioplan Integraal Zorg Akkoord (IZA) en het Programma Gezonde Leefomgeving onder de Omgevingsvisie.

Meedoen van nieuwkomers

In lijn met het bestuursakkoord en de spreidingswet zetten we in op flexibele en mee-ademende opvanglocaties om asielzoekers op te vangen. Conform het beleidsplan Welkom in Eindhoven zetten we in op meedoen vanaf dag één door middel van maatwerkaanbod op vlak van taalverwerving en participatie. Er wordt ingezet op een doorlopende lijn van asiel naar inburgering waarbij de informatievoorziening en activiteiten tijdens de asielperiode zo veel mogelijk aansluiten op de inburgering. Hierbij wordt ingezet op het behoud van werk als ze als vergunninghouder in Eindhoven komen wonen.
Daarnaast blijft Eindhoven ondersteuning bieden aan ongedocumenteerde vreemdelingen en opvang en begeleiding aan ontheemden uit Oekraïne. Ook zetten we ons in voor EU-arbeidsmigranten conform het actieplan 2024-2026. Op basis van de voorziene opgave wordt een voorstel gedaan voor de vervolgaanpak EU-arbeidsmigranten.

Een financieel zeker bestaan

We zetten in op een financieel zeker bestaan voor al onze inwoners. Dit betekent dat we investeren in een stabiel inkomen, werken naar vermogen, kansengelijkheid en armoede en schulden voorkomen. Dit doen we door inwoners die daar recht op hebben van een uitkering te voorzien. We hanteren daarbij de omgekeerde toets. We investeren meer in de begeleiding van bijstandsgerechtigden naar werk of participatie in brede zin. Oók voor inwoners die al langere tijd in de uitkering zitten. Dit doen we via basisbanen en het plan van aanpak langdurig werklozen. We bieden onze dienstverlening vanuit een breder perspectief aan inwoners aan in het kader van de vereenvoudiging van de minimaregelingen en de vereenvoudiging van de Keten Werk en Geld: we implementeren onze drie pilots voor de nieuwe instroom bijstand, de gesprekken met de huidige bijstandsgerechtigden en de ondersteuning van inwoners met een aflopende ww-uitkering die naar verwachting bijstandsgerechtigd worden. Daarbij wordt de ondersteuning op het gebied van werk, inkomen, armoede en schulden meer in samenhang aan de inwoner aangeboden. We bieden maatwerk en zorgen ervoor dat ons aanbod van re-integratie, activeringsvoorzieningen en schuldhulpverlening goed passend is. Ook de Basisbanen en ons Duurzaam Werkfonds vormen daar onderdeel van. We ontwikkelen in samenspraak met onder meer werkgevers, Ergon en het Werkgelegenheidsteam innovatieve (werkgelegenheids)projecten en Human Capital Agenda’s (HCA’s). We zorgen ervoor dat ons bijstandsbeleid op het gebied van de nieuwe Participatiewet in balans stimulerend is. Met Ergon en de regiogemeenten gaan we toewerken naar het uitvoeren van het nieuwe Strategisch plan en het toekomstbestendig maken van de infrastructuur van Ergon. We blijven ongelijk investeren in gelijke kansen met o.a. het Bouwdepot en het Jongerenperspectieffonds en breiden samenwerking met partners voor vroegsignalering van zorgelijke betalingsachterstanden verder uit.

Wmo

De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) staat onder druk. Dit komt enerzijds door demografische ontwikkelingen (de dubbele vergrijzing), en daarmee ook de druk op de woningmarkt, anderzijds door een afname van beschikbaar zorgpersoneel, middelen en mantelzorgers. De groei van de Brainportregio heeft hier een directe invloed op. De geplande herinvoering van een inkomensafhankelijke eigen bijdrage is uitgesteld en daardoor verwachten we geen afname meer van het aantal ondersteuningsvragen. Al deze ontwikkelingen vragen om een andere kijk op de inzet van onze voorzieningen. In 2026 onderzoeken we alternatieve mogelijkheden voor individuele voorzieningen, denk aan een scootmobielpool of wasservice. We zorgen voor uniforme en heldere dienstverlening door gebruik te maken van landelijk vastgestelde normenkaders voor huishoudelijke ondersteuning en begeleiding. Hierbij blijft onverminderd van belang dat inwoners de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. Vanuit ons ouderenbeleid blijven we inzetten op bewustwording rondom vitaal ouder worden, onder andere door verdere uitrol van valpreventie in alle buurten en wijken. In samenwerking met Alzheimer Nederland en partners zetten we verdere stappen richting een dementievriendelijke gemeente. Via het Global Network for age-friendly Cities and Communities (WHO) delen we kennis er ervaring met andere gemeenten.     

Op het gebied van Maatschappelijke opvang, Beschermd Wonen en Vrouwen en Gezinsopvang voert Eindhoven haar taken uit ten behoeve van de regiogemeenten. In 2026 bekijken we of een (deel van) deze verantwoordelijkheid kan worden overgedragen aan de regiogemeenten. Hiervoor moeten nieuwe bestuursafspraken gemaakt worden met de regiogemeenten over de rolverdeling tussen de centrumgemeente en de regiogemeenten. Ook worden de voorbereidingen getroffen voor nieuwe contracteringsafspraken per 1 januari 2028 over de voorzieningen die regionaal beschikbaar moeten komen en hoe dit zorglandschap er uit moet zien. Dit met flinke te verwachten tekorten op de begroting per 1 januari 2027 voor deze onderdelen. Het aantal dak- en thuislozen in deze regio en het aantal inwoners dat gebruik maakt van Maatschappelijke opvang is flink gestegen in 2024. In de Koers Sociaal 2(040) is afgesproken dat we gaan inzetten op Eerst een Thuis en daarbij passende ondersteuning. Nu is nog vaak de beschikbaarheid van opvangtrajecten het uitgangspunt. In 2026 zal dan ook stevig geïnvesteerd worden in zowel inhoudelijke en innovatieve oplossingen, om meer sociale huurwoningen beschikbaar te krijgen andere woonconcepten, maar ook in het terugdringen van de financiële tekorten. Het verbeteren van de uitvoering van deze wettelijke taken, zoals een goede toegang tot zorg en kwaliteit in de dienstverlening blijven de aandacht vragen.

Jeugd

Wat de financiën jeugd(hulp) betreft staat Eindhoven voor een grote opgave. In lijn met de landelijke trend zien we een jaarlijkse toename in het gebruik van en de uitgaven aan jeugdhulp. De uitgaven zijn gestegen tot 90 miljoen in 2024. De inkomsten van het Rijk zijn onvoldoende om deze uitgaven te dekken. Bovendien zijn de inkomsten wisselend in hoogte en continuïteit (veelal incidentele middelen). Door diverse draaiknoppen al in te boeken als bezuiniging (zoals verkorten van de trajectduur en het indexeren van de kortingen uit de Hervormingsagenda), loopt het Rijk vooruit op mogelijke wets- en beleidswijzigingen, maar blijven gemeenten onzeker over de structurele betaalbaarheid van de jeugdzorg. We zien financiële tekorten op het taakveld Jeugd. De afgelopen jaren is het gelukt om de tekorten grotendeels op te vangen, maar dit is op de langere termijn moeilijk houdbaar. Voor een toekomstbestendig jeugdstelsel, op inhoud en financieel, zullen we daarom scherpe keuzes moeten gaan maken. Dit doen we in lijn met de principes uit de Koers (2)040. Dat betekent bijvoorbeeld dat we meer eigenaarschap bij de inwoner (jeugdige/gezin) zelf leggen en gerichte keuzes maken in de beschikbare extra ondersteuning (jeugdhulp). Het antwoord op ondersteuningsvragen van jeugdigen en gezinnen, ligt vaak (ook) binnen de eigen context. Specialistische hulp kan hier tijdelijk een aanvulling op zijn. 
We zetten ons in om de transformatie van de jeugdhulp te versnellen. Zo gaan we diverse succesvolle, via het Deltaplan Jeugd beproefde, initiatieven op grotere schaal beschikbaar maken voor de stad. De maatregelen uit de Hervormingsagenda Jeugd pakken we gezamenlijk op binnen Samen voor Jeugd en waar dat nodig is lokaal. We focussen daarbij onder andere op reikwijdte (jeugdhulp alleen beschikbaar voor jeugdigen/gezinnen waarvoor dit echt bijdraagt aan een duurzame oplossing), meer domeinoverstijgende samenwerking en kleinschalig verblijf. We staan vierkant achter de ambitie om de gesloten jeugdzorg af- en om te bouwen en coördineren deze transformatie in het landsdeel Zuidoost. Ondertussen versterken we preventieve inzet in de 0e en 1e lijn, mede door de meerjarige extra investering in het jongerenwerk. Tenslotte onderzoeken we in 2026 hoe we onderbouwd maatregelen kunnen nemen om schooluitval en het daaraan gekoppelde jeugdhulpgebruik te voorkomen. Zo waarborgen we een gezonde ontwikkeling voor alle jeugdigen in Eindhoven. 

Highlights 2026 uitvoeringsprogramma bestuursakkoord  

1. Versterken sociale basis: We geven uitvoering aan de nieuwe visie sociale basis en Koers (2)040 onder meer via het stimuleren van verbinding en ontmoeting in de wijk en stad, vrijwillige energie, de collectivering van ondersteuning en de ontwikkelingen bij de bibliotheek. 
2. Diversiteit: In het Bestuursakkoord is aangegeven dat we ons inzetten voor een inclusieve samenleving met een sterke focus op gelijke behandeling en het verbeteren van onze dienstverlening op het gebied van fysieke, sociale en digitale toegankelijkheid. Zodoende gaan we racisme en discriminatie tegen. We koppelen onze inspanningen aan de bredere strategische doelen van de stad, waarbij we ons voorbereiden op de toenemende diversiteit en de veranderende bevolkingssamenstelling zoals blijkt uit de Koers Sociaal 2040). Met de extra middelen uit de Kadernota 2025 spelen we in op de lange termijn ontwikkelingen richting een nog diversere stad. Elk jaar stellen we een Uitvoeringsprogramma Inclusief Samenleven op, om deze doelstellingen concreet vorm te geven en bij te dragen aan een rechtvaardige en toegankelijke samenleving voor iedereen. 
3. Duurzaam werk: In 2025 zetten we volop in op het begeleiden van bijstandsgerechtigden richting duurzaam werk, starten we met de verbetering van het netwerk werk & inkomen (pilots vereenvoudiging sociaal domein), en beginnen we met de pilot basisbanen om te bevorderen dat mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk komen. 
4. Uitbreiding jongerenwerk: in 2025 versterken we het ambulante jongerenwerk. We zetten extra jongerenwerkers in op de vindplaatsen waar jongeren zijn: op straat, op scholen en ook steeds meer in de online leefwereld. Het vergroten van het bereik van het jongerenwerk draagt bij aan tijdige, laagdrempelige ondersteuning in een vroegtijdig stadium aan jongeren die dat nodig hebben.   
5. Transformatieprogramma: Om in te spelen op de toenemende druk op het sociaal domein, zetten we in 2025 in op het uitvoeren van de Koers Sociaal (2)040 en de vereenvoudiging van sociaal domein. We gebruiken het transformatieprogramma hierbij als versneller voor specifieke pilots en projecten.